Zdrowie psychiczne polskich maturzystów – czynniki ryzyka i zasoby ochronne
DOI:
https://doi.org/10.24917/ycee.12282Słowa kluczowe:
Polska, młodzież, zdrowie psychiczne, zaburzenia depresyjne, sondażAbstrakt
Prezentowany artykuł ma na celu analizę problemów zdrowia psychicznego polskiej młodzieży uczącej się w ostatnich klasach szkół średnich. Do zebrania danych empirycznych została wykorzystana technika ankiety audytoryjnej łączona z ankietą online. Do analizy danych zakwalifikowano 3941 prawidłowo wypełnionych ankiet. Wyniki badań pokazują, iż badani maturzyści manifestują trudności zdrowia psychicznego. Według kryteriów skali WHO-5 (≤50) 78% ma symptomy obniżonego dobrostanu. Podwyższone objawy internalizacyjne mierzone skalą CES-D (≥12) obserwuje się u 1/4 respondentów. Średni i wysoki poziom odczuwalnego stresu, mierzonego skalą PSS-C, objawia (odpowiednio 81% i 13%). Ponad 1/3 deklaruje niezadowolenie z życia. Analiza regresji liniowej wykazała, że głównymi predyktorami problemów psychicznych badanej młodzieży są: płeć żeńska, brak wsparcia rodzicielskiego oraz rówieśniczego, negatywna samoocena własnej wagi, brak aktywności fizycznej, problemowe używanie Internetu, słabsze osiągnięcia szkolne, gorsza ocena warunków materialnych oraz wyższy kapitał kulturowy. Aktywność fizyczna jest zasobem w walce o wzmocnienie rezyliencji polskiej młodzieży. Władze oświatowe i samorządowe powinny w większym stopniu kłaść nacisk na wykorzystanie tego instrumentu w działaniach profilaktycznych.
Downloads
Bibliografia
Bobrowski, K. (2017). Symptomy zaburzeń zdrowia psychicznego. W: K. Ostaszewski (red.), Monitorowanie zachowań ryzykownych, zachowań nałogowych i problemów zdrowia psychicznego 15-letniej młodzieży (s. 55–77). Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie.
Bobrowski, K., Czabała, J.C., Brykczyńska, C. (2005). Zachowania ryzykowne jako wymiar oceny stanu zdrowia psychicznego młodzieży. Postępy Psychiatrii i Neurologii, 14(4), 285–292.
Cosma, A., Abdrakhmanova, S., Taut, D., Schrijvers, K., Catunda, C., Schnohr, C. (2023). A focus on adolescent mental health and well-being in Europe, central Asia and Canada. Health Behaviour in School-aged Children international report from the 2021/2022 survey. Volume 1. WHO Regional Office for Europe.
Dębski, M., Flis, J. (2023). Młode głowy. Otwarcie o zdrowiu psychicznym. Raport z badania dotyczącego zdrowia psychicznego, poczucia własnej wartości i sprawczości wśród młodych ludzi w Polsce. Fundacja UNAWEZA.
Długosz, P. (2020). Krakowscy licealiści w drodze do dorosłości. Impuls.
Długosz, P. (2021). Kondycja uczniów powracających do szkół po zdalnej edukacji. Przypadek Polski i Ukrainy. Youth in Central and Eastern Europe, 8(12), 34–42. https://doi.org/10.24917/ycee.2021.12.34-42
Długosz, P. (2022). Kondycja psychiczna uczniów zamieszkałych na peryferiach po trzech miesiącach od powrotu do szkoły. Youth in Central and Eastern Europe, 9(13), 84–90. https://doi.org/10.24917/ycee.9325
Długosz, P. (2024). Młodzież w epoce kryzysów. Wydawnictwo Academicon.
EZOP II (2021). Kompleksowe badanie stanu zdrowia psychicznego społeczeństwa i jego uwarunkowań (EZOP II). https://ezop.edu.pl/wyniki-badania [dostęp: 12.08.2025].
Grzelak, Sz., Żyro, D. (2023). Jak wspierać młodzież w niestabilnym świecie? IPZIN.
Instytut Badawczy IPC (2024). Raport z badań ilościowych realizowanych na zlecenie Politechniki Wrocławskiej. Instytut Badawczy IPC.
Kaźmierczyk, P., Papis, M., Nowosielska-Łaskawiec, J., Bednarski, J. (2024). Poprawa ochrony zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży w Polsce. Ministerstwo Sprawiedliwości.
Kicińska, L., Palma, J. (2022). Zachowania samobójcze wśród dzieci i młodzieży. Raport za lata 2012–2021.
Kornienko, D.S., Rudnova, N.A., Veraksa, A.N., Gavrilova, M.,N., Plotnikova, V.A. (2024). Exploring the use of the perceived stress scale for children as an instrument for measuring stress among children and adolescents: a scoping review. Front. Psychol, 15. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2024.1470448
Korzycka, M. (2020). Ogólne samopoczucie i zagrożenie depresją. W: J. Mazur, A. Dzielska, A. Małkowska-Szkutnik (red.), Zdrowie i zachowania zdrowotne uczniów 17-letnich na tle zmian w drugiej dekadzie życia. Instytut Matki i Dziecka.
Mołodecka, A. (2021). Problem zaburzeń zdrowia psychicznego młodzieży w dobie pandemii z perspektywy psychologii. Youth in Central and Eastern Europe, 7(11), 88–92. https://doi.org/10.24917/ycee.2020.11.88-92
Nowak, S. (2007). Metodologia badań społecznych. PWN.
Pawlak, M. (2023). Badanie jakości życia dzieci i młodzieży, perspektywa dzieci (2021) i ich rodziców (2022). Rzecznik Praw Dziecka.
Pisarska, A., Ostaszewski, K., & Bobrowski, K. (2018). Risk and protector factors associated with internalizing problems in late adolescence. Advances in Psychiatry and Neurology/Postępy Psychiatrii i Neurologii, 27(4), 261–280. https://doi.org/10.5114/ppn.2018.80880
Poprawa, R. (2011). Test problematycznego używania Internetu. Adaptacja i ocena psychometryczna Internet Addiction Test K. Young. Przegląd Psychologiczny, 54(2), 193–216.
Pyżalski, J. (2021). Zdrowie psychiczne i dobrostan młodych ludzi w czasie pandemii COVID-19 – przegląd najistotniejszych problemów. Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 20(2), 92–115.
Radloff, L. (1977). The CES‑D Scale: A self‑report depression for research in general population. Appl. Psychol. Measur. 1, 385–401. https://doi.org/10.1177/014662167700100306
Roguska, B. (2022). Młodzież 2021. CBOS-KCPU.
Stowarzyszenie Polski Komitet Narodowy UNICEF (2024). Prawa dziecka w Polsce. UNICEF.
Stowarzyszenie Polski Komitet Narodowy UNICEF (2025). Prawa dziecka w Polsce 2024. UNICEF.
Skowroński, B., Pabich, R. (2015). Krótka skala oceny wsparcia społecznego młodzieży – konstrukcja i właściwości psychometryczne. Profilaktyka Społeczna i Resocjalizacja, 27, 89–114.
Szredzińska, R., Włodarczyk, J. (2021). Doświadczenia krzywdzenia oraz dobrostan psychiczny polskich nastolatków w pierwszym okresie pandemii. Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 20(2), 38–62.
Topp, C.W., Østergaard, S.D., Søndergaard, S., Bech, P. (2015). The WHO-5 Well-Being Index: A Systematic Review of the Literature. Psychotherapy and Psychosomatics, 84, 167–176.
Twenge, J. (2024). Pokolenia. Smak Słowa.
White, B.P. (2014). The perceived stress scale for children: A pilot study in a sample of 153 children. International Journal of Pediatrics and Child Health, 2(2), 45–52.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Youth in Central and Eastern Europe
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
